تحقیق ابزارهای مالی و نوآوری بانکها در جذب سرمایه و رشد اقتصادی

تحقیق بررسی تأثیر ابزارهای نوین و نوآوری بانکها در جلب مشارکت مردم در اقتصاد در 196 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه

وجود ابزارهای مالی گوناگون و متنوع در بازار مالی. انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیتهای اقتصادی درازمدت به همراه می آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده و ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک گروههای مختلفی را به سوی خود می کشاند. مطالعه سیر تاریخی بازار مالی رد کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نشان می دهد که این کشورها همواره سعی کرده اند که با انجام نوآوریهای مالی در زمینه ابزارهای مالی گونه ها و زمینه های بکارگیری ابزارهای مالی را گسترش دهند و از این طریق سرمایه های بیشتری را جذب کنند. شناخت این ابزارهای جدید می تواند ما را در توسعه هر چه بهتر بازار مالی کشورمان یاری رساند و بدین ترتیب رشد و توسعه اقتصادی را تسهیل و تسریع بخشد. همانطور که در فصل اول اشاره گردید بهترین شکل تأمین مالی سرمایه گذاریهای درازمدت. از محل پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی و از طریق بازار مالی محقق می شود. بازار مالی در هدایت پس اندازهای کوچک به سرمایه گذاریهای مولد. جذب پس اندازهای راکد در تولید. اصلاح ساختار بخشهای اقتصاد. افزایش درآمد ملی. افزایش درآمد دولت و ... نقش مهمی می تواند ایفا کند. دستیابی به این هدفها مستلزم گسترش بازار مالی از طریق تنوع بخشیدن به ابزارها و نهادهای مالی است. بدیهی است نخستین گام در متنوع ساختن، دستیابی به شناخت کامل و دقیق از انواع آن است. در تحقیق پیش روی سعی شده است انواع ابزارهای مالی موجود در بازارهای مالی جهان اشاره شود و ضمن آن ویژگیها، زمینه ها، کاربرد، وجوه افتراق و اشتراک ابزارها و ... تبیین شود.

ابزارهای مالی جدید که بواسطه نوآوری های ابزاری ایجاد گردیده اند از لحاظ تنوع و تعداد بسیار وسیع و گسترده هستند بنابراین در این تحقیق سعی خواهد شد ابزارهای اصلی و بیشتر کاربرد پذیر معرفی و بررسی گردند. بدین منظور ابتدا ابزارهای نوین معرفی شده در سیستم بانکی معرفی می شوند و سپس انواع ابزارهای مالی منتشر شده در بازارهای اولیه یا ثانویه سیستم مالی بررسی می گردند.

ابزارهای مالی نوین در سیستم بانکداری

- حسابهای ویژه جاری Special checking Account

این نوآوری مالی در سیستمهای بین سالهای 60-1935 رخ داد. تا قبل از جنگ جهانی بانکهای تجاری فقط برای بنگاههای تجاری واحدها و مؤسسات دولتی و افراد ثروتمند، حساب جاری فراهم می کردند. در آن دوره بخش عمده ای از جمعیت فقیر بودند و توانایی پرداخت حداقل مقدار برای باز کردن حسابهای جاری (در سال 1930 حداقل مقدار موجودی تقریباٌ معادل 000/10 دلار امروز بود) نداشتند و از سوی دیگر افراد عاید بیشتر خریدهایشان را بصورت نقد انجام می دادند. اما پس از جنگ جهانی با رشد و افزایش درآمد و خریدهای افراد، انجام معاملات نقدی با مشکلات مختلف روبرو گردید و به همین دلیل میل شدیدی در بین افراد برای انجام پرداختهای خود بوسیله چک (Check) ایجاد گردید. همین امر باعث گردید در اواسط دهه 1950 برای اولین بار برخی از بانکها حسابهای جاری که سقف موجودی نداشت را افتتاح کنند و بدلیل استقبال بیش از حد مردم در مدت زمان کوتاهی این گونه حسابها در سراسر جهان گسترش یافت.

- گواهی سپرده certificate of deposit: CDs

پس از جنگ جهانی دوم بانکها سهم خود را از بازار مالی بطور قابل ملاحظه ای از دست دادند بطوریکه در بین سالهای 60-1946 سهم بانکها از وجوه مؤسسات مالی خصوصی از 57 درصد به 39 درصد کاهش یافت و سهمشان از بازار مؤسسات سپرده گذاری از 82 درصد به 62 درصد کاهش پیدا کرد. دلیل عمده کاهش سهم بانکها تأکید بیش از حد آنها بر روی سپرده های دیداری demand deposity بود. این سپرده ها که همانند حسابهای جاری کنونی عمل می کردند در طول دوران جنگ توسط مردم مورد استقبال قرار گرفت زیرا در طول جنگ: 1) اقلام خرید کمیاب بود.

2) اکثر بنگاهها از مسیر اقتصادی بعد از جنگ نامطمئن بودند و ترجیح می دادند نقدینگی نگهداری کنند.

3) نرخ بهره در طول جنگ پایین بود.

اما با پایان یافتن جنگ و تغییر شرایط اقتصادی این دلایل منتفی گردید و نتیجتاٌ سپرده های دیداری با عدم استقبال شدیدی مواجه گردیدند.

بانکها در جستجو راه حل برای این مشکل ابتدا سپرده های بلندمدت بهره دار را معرفی کردند، اما این گونه سپرده ها نیز با عدم استقبال مواجه گردید زیرا بنگاهها ترجیح می دادند که تراز پولی موقتشان را در اوراق بهادار کوتاه مدت که می توانستند به راحتی در فرصت کوتاهی بفروشند، نگهداری کنند در حالیکه سپرده های بلندمدت بهره دار بایستی تا موقع سر رسید و یا حداقل 30 روز از تاریخ سپرده گذاری نگهداشته شوند، تا بدانها سود تعلق گیرد.

در سال 1961 بانک شهری [City Bank] (اولین بانک ملی شهر نیویورک) گواهی سپرده بانکی را منتشر کرد. گواهی سپرده اوراق بهاداری هستند که دارای تاریخ سر رسید و نرخ بهره مشخص هستند. از آنجا که بازده این گواهی ها بر اساس نرخ بهره بانکی است معمولا نرخ بهره بیشتر نسبت به سایر اوراق قرضه کوتاه مدت دارند و به همین دلیل به سرعت مورد استقبال عموم مردم و بنگاهها قرار گرفت. مشتریان می توانستند این اسناد را تا هر وقت تمایل داشتند نگهدارند و در صورت نیاز به خود و دیگری بفروشند.

این گواهی ها و اسناد به سرعت و در زمان اندکی گسترش یافت و همکنون انواع مختلف این گواهی ها در سطح جهان وجود دارد. بوسیله این گواهی ها سپرده گذاران به ابزاری مناسب و با درجه نقدینگی بالا دست پیدا می کنند و از سوی دیگر بانکها نیز می توانند منابع مالی مورد نیاز خود را بدست آورند.

گواهی سپرده بانکی بر اساس معیارهای مختلف قابل طبقه بندی است. بر اساس مؤسسات منتشر کننده این اسناد می توان به چهار نوع گواهی سپرده بانکی اشاره کرد:

1) گواهی سپرده منتشر شده توسط بانکهای داخلی

2) گواهی سپرده منتشر شده به پول داخلی ولی خارج از کشور تزریق شده. بعنوان مثال بانکهای اروپایی نوعی گواهی سپرده به دلار منتشر می کنند و در اروپا به فروش می رسانند. (Euro CDs یا Euro dollar CDs)

سیستم ارتباط رایانه ای

در روش سنتی معاملات، اوراق بهادار در بازارهای مالی به صورت پرداخت پول نقد و تحویل گرفتن اوراق انجام می گرفت و کارگزار فروشنده اوراق بهادار را به وسیله یک مأمور به دفاتر مؤسسه کارگزار خریدار می فرستاد و در مقابل، یک رسید مثبتی بر تحویل اوراق از کارگزار خریدار دریافت می کرد و روانه مأموریت دیگری می شد. کارگزاری که این اوراق را تحویل گرفته بود، آن ها را بررسی می کرد تا مطمئن شود که درست همان مقدار اوراق مورد معامله را به او داده اند و بقیه کارهای لازم هم انجام شده است یا نه. سپس یک چک به نام کارگزار فروشنده صادر می کرد و ترتیبی می داد تا آن اوراق به نام صاحب جدید آن ها منتقل شود. حدود سه ساعت بعدازظهر همان روز، مأمور کارگزار فروشنده به دفتر کارگزار خریدار بر می گشت و رسید را تحویل می داد، چک را می گرفت و آن را به مؤسسه کارگزار فروشنده می برد. مؤسسه مزبور پس از کنترل مبلغ و صحت چک، آن را به حساب مشتری می گذاشت.

در اجرای چنین روشی فرصت چندان زیادی نبود تا بتوان درستی و صحت کارها کنترل و اشتباهات اصلاح گردد. همچنین به ازای هر معامله ای که انجام می شد می باید مقداری کارهای دفتری نیز صورت می گرفت، از جمله مراجعه یک مأمور، تحویل دادن اوراق، نوشتن چک و نقل و انتقال آن اوراق. مأموران موسسه کارگزاران می باید با سرعت زیاد و به شدت کار می کردند تا بتوانند مقدار زیادی معامله در یک روز انجام دهند، و در بسیاری از موارد هم اشتباهات فاحشی رخ می داد که از کارایی کار آن ها می کاست.

در سال 1971 برای اولین بار یک سیستم ارتباط رایانه ای با عنوان سیستم رایانه ای انجمن ملی معامله گران در آمریکا راه اندازی شد. این شبکه رایانه ای، بازارسازان، معامله گران و کارگزاران را به هم ارتباط داد. به این ترتیب کلیه کارگزاران و معامله گران توانستند از قیمت پیشنهادی بازارسازان و قیمت معامله انجام شده آگاه شوند. این سیستم ارتباط رایانه ای در رابطه با سهامی که در بازارهای خارج از بورس معامله می شود سه نوع اطلاعات ارایه می دهد:

- نوع اول، اطلاعاتی است که مورد استفاده شعبه های مؤسسات کارگزاری و نمایندگان رسمی انجمن قرار می گیرد. این پایانه، نشان دهنده بالاتری قیمت پیشنهادی خریدی و پایین ترین قیمت پیشنهادی فروش اوراق بهادار است که معامله گران حاضر به معامله با آن قیمت باشند.

- نوع دوم، اطلاعاتی است که در اختیار خرده فروش های اوراق بهادار گذاشته می شود. این اطلاعات در برگیرنده نام بازارسازان و قیمت پیشنهادی خرید و فروش آن ها است.

- نوع سوم، اطلاعاتی است که مورد استفاده بازارسازان قرار می گیرد. این سیستم رایانه ای قیمت پیشنهادی تمام معامله گران و بازارسازان یک سهم را اعلام می کند.

بنابراین با استفاده از این سیستم اطلاعاتی، دیگر کارگزاران و معامله گران مجبور نیستند به محل خاصی مثل تالار بورس مراجعه کنند، آن ها آخرین اطلاعات مربوط به بالاترین قیمت خرید و پایین ترین قیمت فروش و کل حجم معاملات را به راحتی از رایانه می گیرند. همچنین، تمام کارهای مربوط به نقل و انتقال مالکیت، صدور چک و پرداخت وجه در یک لحظه با سیستم رایانه ای انجام می شود. از سوی دیگر این سیستم هر روز، معاملاتی را که به ارزش چندین میلیارد دلار در بازار اوراق بهادار صورت می گیرد، کنترل می کند. نکته جالب توجه این است که این سیستم تمام کارهای فوق را با صحت و دقت بسیار زید و با هزینه کم انجام می دهد.

شبکه های ارتباط الکترونیکی ECN

یکی دیگر از فناوری های به کار گرفته شده در بازارهای مالی، شبکه های ارتباط الکترونیکی می باشد که موجب تحولی اساسی و عظیم در این بخش شده است. شروع به کارگیر این سیستم ارتباط رایانه ای در سال 1971 در بازار سهام نسداک نیویورک جهت فراهم ساختن تسهیلات لازم در امر خرید و فروش سهام بوده است. این سیستم تا سال 1991، بیش از 218 هزار پایانه رایانه ای را به شبکه مرکزی اطلاعات نسداک متصل کرد. در یک نگاه کلی می توان شبکه های ارتباط الکترونیکی (ECNs) را به عنوان سیستم مبادله الکترونیکی که به طور خودکار سفارشات خرید و فروش را در قیمت های تصریح شده هماهنگ می سازد تعریف کرد.

شبکه های ارتباط الکترونیکی ابتدا به عنوان یک وسیله مبادله کننده خصوصی برای سرمایه گذاری نهادی و کارگزاران معامله گر مورد استفاده قرار گرفت، ولی امروزه، تقریباً هر سرمایه گذار جزیی و نهادی، کارگزاران، بازارسازان، معامله گران و کارگزاران معامله گر می توانند از این طریق معامله کنند.

در سال 1993 تنها 13 درصد از کل حجم سهام و اوراق بهادار در نسداک و 4/1 درصد از حجم سهام مظنه شده (پذیرفته شده) از طریق شبکه الکترونیکی صورت می گرفت، اما امروزه بیش از 30 درصد از کل حجم سهام و 40 درصد از حجم دلاری مبادله شده در اوراق بهادار نسداک و نیز 3 درصد از کل سهام و حجم دلاری اوراق بهادار مظنه شده از طریق این سیستم صورت می گیرد.

در چند سال اخیر بازارهای سهام زیادی مانند نسداک با استفاده از شبکه های ارتباط الکترونیکی (ECNs) در سایر نقاط جهان شکل گرفته اند.

با اتخاذ این شبکه های ارتباط الکترونیکی بورس های بزرگی چون نیویورک، لندن، فرانکفورت، ژاپن و ... به یکدیگر پیوند داده شدند، و با ایجاد چنین بازار بزرگی شرکت های کوچک، کم درآمد و ناشناخته توانسته اند سهام خود را به طور مستقیم به مردم عرضه نمایند. همچنین بسیاری از شرکت های بزرگ نیز توانستند سهام خود را در سطح جهان در طول شبانه روز عرضه و معامله کنند. به عنوان مثال کمپانی دایوم کره ای در دسامبر 1999 سهام خود را از طریق بورس کوسداک (Kosdaq) (سئول) به معرض فروش گذاشت، از آن زمان تاکنون کمپانی مذکور با 10 میلیون دلار افزایش، دارایی به ارزش 420 میلیون دلار کسب نموده و توانسته است به عنوان یکی از شرکت های پیشرو کره در زمینه فعالیت های فناوری پیشرفته محسوب شود. از سوی دیگر سرمایه گذاران بین المللی که در جستجوی بازارهای جهانی بودند توانستند از این طریق هرگنه سهامی را در هر جای جهانی بدون این که نیازی به حضور فیزیکی در بازار مورد نظر داشته باشند، معامله کنند...