پایان نامه حق انتفاع در فقه و حقوق ایران

چکیده

مبحث حق انتفاع از مباحث مهمی است که در کتب فقهی وحقوقی در ابواب مختلف مورد بحث واقع است. تعریفی که فقه و قانون مدنی برای حق انتفاع بیان نموده این است:حق انتفاع حقی است که به موجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند. این تعریف حق انتفاع به معنای اعم را در برمی گیرد ولی حق انتفاع به معنای اخص دارای اقسام محدودتری است. چنانکه حق انتفاع در معنای اخص خود شامل: عمری، رقبی، سکنی و حبس مطلق می باشد. حق انتفاع با مفاهیم دیگر حقوقی همچون حق ارتفاق، و حق مالکیتتفاوت هایی دارد هر چند منتفع این حق را دارد که حق انتفاع را به دیگری واگذار کند ولی در کنار بهرهای که در مال موضوع حق انتفاع می برد، مسئول حفاظت از عین است و نبایستی از آن سوء استفاده کند، و گرنه مسئول جبران خسارات وارده بر عین است. پرداخت مخارجی که برای بهره برداری از عین لازم است بر عهده منتفع می باشد مالک نیز می تواند ملک خود را به رعایت حق منتفع بفروشد، و یا آن را برای پس از انقضاء مدت انتفاع به اجاره واگذار کند. در میان اسبابی که سبب زوال حق انتفاع می شود برخی اسباب مشترکی هستند که موجب زوال حق انتفاع با سایر حقوق عینی می باشند همانند تلف مال موضوع حق گروهی دیگر اسبابی هستند که با حق ارتفاق اشتراک می باشند.

معنای حقوقی حق انتفاع

در ماده 40 ق،م حق انتفاع چنین تعریف شده است: حق انتفاع حقی است که به موجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.

تعریفی که در ماده 40 ق.م برای حق انتفاع کرده است این تعریف نمی تواند عقدی را که موجب حق انتفاع است از عقد اجاره جدا کند زیرا حق مستاجر هم مشمول این تعریف میشود و حال اینکه مسلم است که حق مستاجر، مصداق حق انتفاع نیست، مستاجر مالک منافع است نه صاحب انتفاع .

ماهیت حق انتفاع

حق انتفاع یک حق عینی است و موضوع آن شی ء معین مادی است اعم از این که شی ء منقول باشد یا غیر منقول باشد و همچنین موضوع حق انتفاع مال غیر است یا مالی است که مالک خاصی ندارد .

حق انتفاع یکی از شاخه ها و مراتب مالکیت است که در اثر قرارداد به شخص واگذار می شود به نظر برخی از حقوق دانان در مال موضوع انتفاع دو صاحب حق وجود دارد:

- منتفع که حق استعمال و انتفاع از عین به او واگذار شده.

- مالک صاحب عین است ، و در اثر قرارداد سهم بزرگی از حقوق خود را به منتفع واگذار کرده است. حق انتفاع یک حق عینی است و موضوع آن باید شیء مادی باشد .

بر طبق تعریفی که در ماده 40 بر حق انتفاع ذکر گردید روشن شد که حق انتفاع ضمن آنکه در رابطه با دارنده حق یکی از مراتب مالکیت تلقی می شود، ولی از جهت مالک عین ملکی که حق انتفاع بر آن است محدودیت در تصرفات مالکانه می باشد مورد حق انتفاع اموالی است که استفاده از آن موجب استهلاک فوری یا معدوم شدن عین مالنشود و انتفاع از مال یا بقاء آن ممکن باشد .

اقسام حق انتفاع

عمری نوعی از حق انتفاع است که از لحاظ معنای لغوی و اصطلاحی در زیر به آن پرداخته می شود.

عمری

عمری در لغت یعنی آنچه که شخص برای دیگری قرار می دهد در مدت عمر خود یا طول عمر طرف، نوعی حق انتفاع است، که به موجب عقدی که از طرف مالک برای تمام مدت عمر یکی از طرفین معامله یا شخص ثالث برقرار می شود.

عمری: (بر وزن دنیا) در فقه و حقوق مدنی نوعی از حق انتفاع برابر است با مدت عمر یکی از طرفین یا شخص ثالث .

...

فرق انتفاع با مالکیت منافع

1) منافع برای مالک آن، رقمی از دارایی وی را تشکیل می دهد، مثلا مستاجر که دکانی را ده ساله اجاره کرده است این منافع ده ساله جزء دارایی اوست. موقع توقف و اعسار موقع محاسبه استطاعت حج و موقع تصفیه ترکه، باید از جزءدارائی مثبتمالک مافع به حساب آورد. اما حق انتفاع رقمی از دارائی صاحب حق انتفاع را تشکیل نمی دهد زیرا آنچه را که بهره برده نابود شده است و منافع آنچه را که بهره نبرده است ملک مالک است نه ملک دارنده حق انتفاع.

2) مالک منافع حق دارد آن را به دیگری اجاره دهد، هر چند که مالک عین نباشد. اما صاحب حق انتفاع چنین حقی ندارد زیرا او فقط ضمن انتفاع و بهره بردن می توان صورت خارجی به حق خود بدهد نه از راه دیگر. این است که می گویند حق انتفاع قائم به شخص صاحب حق انتفاع است و دیگری نمی تواند از او حق انتفاع را تلقی کند.

3) مالک منافع اگر بمیرد منافع به ورثه او می رسد اما صاحب حق انتفاع اگر بمیرد حق انتفاع قطع می شود. ذیل ماده 45 قانون مدنی می گوید ... مادامی که صاحبان حق انتفاع، موجود هستند حق مزبور باقی و بعد از انقراض آنها زائل می گردد.

4) اگر کسی منافع را از مالک آن غصب کند باید به ملک منافع خسارت بدهد. مثال: اگر موصی وصیت کند که منافع دو ساله خانه او مال الف باشد غصب منافع، باید به موصی له، خسارت بدهد نه به ورثه موصی. اگر خانه ای را که مورد عمری یا سکنی است غصب کند خسارات را باید به مالک خانه بدهد نه به مباح له (یعنی دارنده حق انتفاع) زیرا منافع مورد غصب در حین غصب مورد استیفاء مباح له قرار نگرفته و تعلقی به مباح له نداشته و به تبع مالکیت عین، تعلق به مالک عین دارد پس باید به او خسارت داده شود.

...

فهرست مطالب

چکیدهح

الف)بیان مسئله ط

ج)سوالات تحقیق ک

د)پیشینه تحقیق ل

و)اهداف تحقیق ن

ز)روش تحقیقن

فصل اول

1-1-1 معنای لغوی حق انتفاع

1-1-2- معنای حقوقی حق انتفاع

1-1-3- ماهیت حق انتفاع

1-2- اقسام حق انتفاع

1-2-1- عمری

1-2-2- رقبی

1-2-3- سکنی

1-2-4- حبس مطلق

1-2-5- وقف

1-2-5-1- شرایط وقف

1- 2- 5- 2- شرایط مال مورد وقف

1-2-5-4- تقسیمات وقف

1-2-6- انتفاع از مباحات

1-2-6-1- تقسیمات مباحات

1-2-6-2- اقسام مباح اصلی

1-2-6-3- اقسام مباح عرضی

1-2-6-4- شرایط احیاء

فصل دوم

2-1- عقد انتفاع

2-2- شرایط انتفاع

2-3- احکام انتفاع

2-4- تکالیف مالک

2-5- حقوق منتفع

2-5-1- تکالیف منتفع

2-6- اسباب زوال

2-7- واگذاری انتفاع

2-8- قرار دادن انتفاع بر معدوم

2-9- ضمان مال انتفاع

2-10- مقایسه انتفاع با مالکیت منافع

2-10-1- ملکیت

2-10-2- مالکیت

2-10-3- مالکیت از دیدگاه قرآن

2-10-4- مطلق بودن مالکیت

2-10-5- انحصاری بودن مالکیت

2-10-6- دائمی بودن حق مالکیت

2-10-7- عناصر ملکیت

2-10-8- فرق انتفاع با مالکیت منافع

2-11- مقایسه انتفاع با ارتفاق

2-12- مقایسه اجاره با انتفاع

2-13- مقایسه عاریه با انتفاع

2-13-1- فرق عاریه با انتفاع

فصل سوم

 3- 1- آثار حق انتفاع نسبت به منتفع

3- 1- 1- قلمرو وحدود حق انتفاع

3- 1- 2- حاکمیت عرف

3- 1- 3- واگذاری حق انتفاع

3- 2- تکالیف منتفع

3- 2- 1- سوء استفاده نکردن از مال موضوع حق

3- 2- 2- حفاظت عین

3- 2- 4- پرداخت مخارج لازم برای انتفاع

3- 3- آثار حق انتفاع نسبت به مالک

1- 3- 3- وضع مالک در برابر منتفع

3- 2- 2- اختیار انتقال مال موضوع حق

3- 4- اسباب زوال حق انتفاع

3- 4- 1- اسباب مشترکی که موجب زوال حق انتفاع و سایر حقوق عینی است

3- 4- 1- 1- تلف مال موضوع حق

3- 4- 1- 2- اعراض صاحب حق

3- 4- 1- 3- فک ملک

3- 4- 1- 4- شرط خیار

3- 5- اسبابی که با حق ارتفاق مشترک است

3- 5- 1- جمع شدن دو عنوان مالک و منتفع در یک شخص

3- 5- 2- جلوگیری از اعمال حق در ده سال

3-6- اسبابی ویژه حق انتفاع

3-6-1- انقضاء مدت عمر

3-6-2- پایان دت حق انتفاع

3-6-3- رجوع مالک در حبس مطلق

3-7- نتیجه زوال حق انتفاع

3-7-1- رد شیء موضوع حق به مالک

نتیجه گیری

منابع عربی